MŁODZIEŻOWA RADA W PIGUŁCE

Wszystko, co powinieneś/powinnaś wiedzieć o powoływaniu i działalności młodzieżowych rad.

Młodzieżowa rada jest ustawowo przewidzianym organem samorządowym młodzieży, który:

reprezentuje interesy młodzieży wobec organów samorządowych,
wdraża młodzież w mechanizm działania struktur samorządowych,
działa na rzecz integracji i współpracy środowisk młodzieżowych.

Rada ma funkcję konsultacyjną, doradczą i inicjatywną. Zgodnie z ustawą do zadań młodzieżowej rady należy w szczególności:

opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży,
udział w opracowaniu dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży,
monitorowanie realizacji dokumentów strategicznych gminy na rzecz młodzieży,
podejmowanie działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej, na zasadach określonych przez radę gminy,
współuczestniczenie w działaniach związanych z tworzeniem i realizacją rządowych dokumentów strategicznych dotyczących polityki młodzieżowej.

Tworzenie młodzieżowych rad gmin jest uprawnieniem wynikającym z zapisów ustawy o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz.U. z 1990 r. Nr 16 poz. 95).

Treść ustawy: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19900160095

Zgodnie z artykułem 5b ust. 2, rada gminy może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy z własnej inicjatywy lub na wniosek wójta lub podmiotów reprezentujących zainteresowane środowiska, w szczególności organizacji pozarządowych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2020 r. poz. 1057 oraz z 2021 r. poz. 1038, 1243, 1535 i 2490), działających na terenie danej gminy, samorządu uczniowskiego lub samorządu studenckiego z terenu danej gminy.

Możliwość ta wpisana jest w działania podejmowane przez gminę na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród jej mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem młodzieży (art. 5b ust 2 ustawy o samorządzie gminnym).

Podstawowym dokumentem regulującym działanie młodzieżowych rad jest statut. W ustawie o samorządzie gminnym (art. 5b ust. 10) czytamy: “Rada gminy, tworząc młodzieżową radę gminy, nadaje jej statut określający w szczególności zasady działania młodzieżowej rady gminy, tryb i kryteria wyboru jej członków oraz zasady wygaśnięcia mandatu i odwołania członka młodzieżowej rady gminy. Podmioty, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2, mogą przedstawiać opinie w zakresie projektu statutu.”

Nowelizacja ustawy

20 kwietnia 2021 roku została przyjęta ustawa o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Ustawa weszła w życie 23 czerwca 2021 roku - modyfikując m.in. dotychczasową regulację dotyczącą tworzenia i funkcjonowania młodzieżowych rad oraz rozszerzając ich zakres kompetencji i uprawnień.

Co szczególnie ważne dla radnych młodzieżowej rady powiatu – zmiana ustawy wprowadziła oficjalnie możliwość powoływania młodzieżowych organów doradczych na wszystkich szczeblach samorządu – a więc nie tylko tak jak do tej pory na poziomie gmin, ale także powiatów i województw.

Młodzieżowa rada gminy/powiatu/miasta to sposób na systematyczne działanie obywatelskie młodzieży w jej społeczności. Działanie, które kształtuje kompetencje obywatelskie młodych ludzi, uczy ich, jak podejmuje się decyzje ważne dla mieszkańców na poziomie lokalnym i pozwala współdecydować o sprawach ważnych dla społeczności. Uczy współpracy oraz kształtuje przyszłych młodych liderów społecznych i politycznych.

Działanie młodzieżowej rady gminy przyczynia się do:

zainteresowania młodzieży sferą polityki na poziomie lokalnym,
kształtowania umiejętności podejmowania działań na rzecz swojej społeczności lokalnej,
rozwijania dialogu pomiędzy przedstawicielami władz wykonawczych i stanowiących a młodzieżą,
większego zrozumienia potrzeb i problemów młodzieży przez władze lokalne,
podniesienia skuteczności działań prowadzonych przez władze na rzecz młodych ludzi,
zapoznania młodych ludzi z zasadami działania samorządu lokalnego.

Młodzieżowa rada zapewnia także młodzieży udział w procesie podejmowania decyzji ważnych lokalnie. Dorośli radni i urzędnicy często potrzebują możliwości konsultowania swoich pomysłów, rozwiązań różnego rodzaju problemów z adresatami projektowanych działań. Ukonstytuowanie młodzieżowej rady pozwala na dialog między młodzieżą a przedstawicielami gminy, co przyczynia się do zwiększenia skuteczności wdrażanych rozwiązań.

Aktywne uczestnictwo młodzieży w życiu lokalnej społeczności, w tym w podejmowanie decyzji na szczeblu gmin, powiatów i regionów, jest elementem wychowania obywatelskiego, które buduje wiarę we własne kompetencje oraz zwiększa poczucie sprawczości i wpływu na otaczający nas świat już na wczesnym etapie. Dzięki działalności w młodzieżowych radach młodzi ludzie zyskują świadomość, że, pomimo swojego wieku, mają prawa i ich głos

się liczy.

Zasady powoływania i funkcjonowania młodzieżowych rad gmin, powiatów i miast reguluje ustawa z 20 kwietnia 2021 r. Inicjatorem powstania rady mogą być zarówno władze samorządu terytorialnego (wójt, zarząd powiatu lub województwa) jak i przedstawiciele środowisk reprezentujących młodzież (szkoła, organizacje pozarządowe) oraz sami zainteresowani młodzi obywatele.

Poniżej przedstawiamy prosty schemat pokazujący proces tworzenia rady krok po kroku, w przypadku kiedy inicjatywa powołania rady wychodzi od samej młodzieży.

Krok 1 - Zebranie grupy zainteresowanych młodych

Mogą to być np. członkowie/członkinie samorządu szkolnego, grupa aktywistyczna, drużyna harcerska itp. Ważne, by były to osoby szczerze zainteresowane działaniami na rzecz lokalnej społeczności, otwarte na dialog z mieszkańcami, zaangażowane i chętne, by uczyć się od siebie nawzajem. Ustawa nie określa, ile osób powinno znaleźć się w młodzieżowej radzie, ale rekomendujemy, by było to co najmniej 10-15 osób. W grupie - zwłaszcza różnorodnej - siła! Jeśli nie czujecie się pewnie i jest to wasze pierwsze działanie tego typu, warto pomyśleć o poproszenie o wsparcie zaufaną osobę dorosłą. Może ona zostać waszym opiekunem rady.

Krok 2 - Złożenie wniosku o utworzenie młodzieżowej rady

Kolejnym krokiem jest złożenie oficjalnego wniosku o utworzenie rady do lokalnych władz - urzędu gminy, dzielnicy, miasta. We wniosku powinny znaleźć się nazwiska osób wnioskujących oraz krótkie uzasadnienie. Dodatkowo możecie dołączyć propozycję statutu waszej przyszłej młodzieżowej rady, a także listę z podpisami mieszkańców, którzy popierają Wasz pomysł (Wasi nauczyciele, opiekunowie, pracownicy instytucji publicznych itp). Teraz musicie uzbroić się w cierpliwość - na rozpatrzenie wniosku władze mają 3 miesiące. W tym czasie warto trzymać rękę na pulsie i monitorować proces podejmowania decyzji przez wójta/burmistrza - możecie np. zjawić się na otwartych sesjach rady gminy lub miasta.

Krok 3 - Jednostka samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę o utworzeniu młodzieżowej rady

Samorząd podejmuje decyzję - młodzieżowa rada zostaje powołana stosowną uchwałą, do której dołączony jest status nowopowstałej rady. Jeśli Wam się udało - gratulacje! Za Wami pierwszy sukces - przekonanie lokalnych władz, że głos młodzieży jest ważny i że warto go słuchać.

Krok 4 - Przygotowanie i przeprowadzenie wyborów do młodzieżowej rady

Kiedy macie już oficjalne zielone światło do działania, możecie przystąpić do organizacji wyborów na radnych. Kandydatem lub kandydatką może być każda osoba w wieku do 25 lat. Wybory powinny być powszechne, tajne, bezpośrednie i równe. Nabór powinien być dobrze ogłoszony - w szkołach, lokalnym domu kultury, bibliotece, kościele, tak by informacja o wyborach dotarła do jak najszerszej liczby osób. Ze względów praktycznych, rekomendujemy organizację wyborów do młodzieżowej rady gminy na terenie szkół.

O wyborach piszemy więcej w zakładce poniżej! :)

Szczegółowy poradnik jak przeprowadzić wybory do MR znajdziecie tutaj:

http://www.mlodziezmawplyw.org.pl/files/Projekt_Wybory_do_Mlodziezowej_Rady.pdf

Krok 5 - Początek działań

Po wyborach czas na stworzenie struktur organizacyjnych rady. Każda MR powinna mieć swoje prezydium, w skład którego wchodzi przewodniczący, wiceprzewodniczący, sekretarz i skarbnik. Prezydium wybierane jest spośród radnych na pierwszej sesji rady, zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy członków. Radni pełnią swoje funkcje na czas kadencji, która trwa zazwyczaj 2-3 lata. Na pierwszej sesji rady warto określić zasady funkcjonowania, tematy, na których chcecie się skupić, wasze mocne strony i umiejętności.

Więcej o działaniu MR piszemy w zakładce Jak powinna działać młodzieżowa rada? :)

Wybory członków młodzieżowej rady gminy powinny być powszechne, tajne, bezpośrednie i równe. Jest to bardzo ważny element edukacyjny działania młodzieżowych rad, który przyzwyczaja młodych ludzi do uczestniczenia w głosowaniach oraz do debatowania o przyszłości społeczności lokalnej.

Organizacja wyborów młodzieżowych radnych jest kluczowym elementem jej ukonstytuowania i warunkiem sprawnego działania. Wybory powinny być przejrzyste, żeby jasne było kto i na jakiej zasadzie może kandydować oraz żeby wszyscy chętni mogli głosować.

Pobierz szczegółowy scenariusz przeprowadzenia wyborów do młodzieżowej rady:

http://www.mlodziezmawplyw.org.pl/files/Projekt_ Wybory_do_Mlodziezowej_Rady.pdf

Warto potraktować kampanię wyborczą jako okazję do dyskusji o społeczności lokalnej lub o sytuacji młodzieży w gminie. Rekomendujemy organizację wyborów do młodzieżowej rady gminy na terenie szkół. W takiej sytuacji każda z nich staje się okręgiem wyborczym. Oczywiście, można zorganizować wybory poza szkołami. Jednak nasze doświadczenie przeprowadzenia ponad trzydziestu wyborów do młodzieżowych rad uczy, że organizacja wyborów na terenie szkoły jest łatwiejsza do przeprowadzenia. Pozwala włączyć nauczycieli do pomocy w ich organizowaniu, a szkoła staje się miejscem, w którym młodzież dyskutuje o sprawach swojej gminy m.in. poprzez organizację kampanii wyborczej.

Możemy wyróżnić trzy etapy organizacji wyborów do młodzieżowej rady gminy:

1. Informowanie o wyborach

Pierwszym działaniem jest ogłoszenie o wyborach w szkole oraz zachęcenie uczniów do kandydowania na młodzieżowych radnych. Może to odbywać się nie tylko w czasie specjalnych spotkań, apeli, ale także w czasie lekcji wychowawczych. Konieczne jest przekazanie wszystkim uczniom jasnej informacji o terminie i miejscu zgłaszania kandydatów, zadaniach, jakie stoją przed radnym oraz o korzyściach z bycia młodzieżowym radnym. Następnie nazwiska zgłoszonych kandydatów zostają ogłoszone, by pozostali uczniowie wiedzieli, na kogo mogą głosować.

2. Kampania wyborcza

Następnym etapem jest kampania wyborcza w szkołach. Przed jej rozpoczęciem warto zorganizować spotkanie z dorosłym radnym, podczas którego opowie on o sposobach prowadzenia kampanii. Po tym krótkim szkoleniu kandydaci do młodzieżowej rady gminy przygotowują się do kampanii wyborczej. Kampania trwa od 3 do 5 dni – jest to wystarczający czas do zaprezentowania swoich programów wyborczych, a jednocześnie na tyle krótki, by utrzymać dynamikę organizacji wyborów. W tym czasie kandydaci na młodzieżowych radnych prowadzą spotkania wyborcze, wywieszają plakaty, rozdają ulotki informacyjne, rozmawiają ze swoim elektoratem. Można też, jako element kampanii wyborczej, zorganizować ogólnoszkolną debatę na temat najważniejszych wyzwań, problemów i potrzeb młodzieży w danej społeczności.

3. Głosowanie i ogłoszenie wyników.

W głosowaniu w wyborach do młodzieżowej rady gminy mogą wziąć udział wszyscy uczniowie szkoły, pod warunkiem posiadania legitymacji szkolnej. Wybory odbywają się w ciągu jednego dnia. Nad organizacją głosowania w szkołach powinny czuwać szkolne komisje wyborcze składające się z uczniów. Uczniowie głosują na przerwach albo na lekcjach, w zależności od sposobu organizacji. Pod koniec dnia szkolne komisje wyborcze liczą głosy i sporządzają protokół z wyborów. Następnego dnia komisja wyborcza wywiesza w widocznym miejscu informację o liczbie głosów uzyskanych przez poszczególnych kandydatów oraz o tym, którzy z nich dostali się do młodzieżowej rady gminy.

Do przeprowadzenia wyborów pomocne są specjalne materiały ułatwiające zorganizowanie kampanii wyborczej w szkołach: plakat informujący i zachęcający do udziału w wyborach do młodzieżowej rady, formularz obwieszczenia o wyborach, wzór karty do głosowania, wzór protokołu z posiedzenia szkolnej komisji wyborczej.

Pobierz materiały:

Załącznik 1 - Instrukcja przeprowadzenia wyborów wraz ze wzorem protokołu z posiedzenia szkolnej komisji wyborczej

Załącznik 2 - Wzór obwieszczenia o wyborach

Załącznik 3 - Wzór karty do głosowania

Można wyodrębnić 4 główne formy aktywności młodzieżowej rady:

1. Konsultowanie i opiniowanie decyzji władz samorządowych

Do jednych z najważniejszych - i jednocześnie najtrudniejszych - zadań młodzieżowej rady należy zabieranie głosu w sprawach dotyczących lokalnej społeczności. Konsultacyjna i opiniotwórcza rola rad może być realizowana poprzez włączanie radnych w proces podejmowania decyzji w gminie i uczestnictwo młodych w konsultacjach społecznych, budżecie obywatelskim, a także regularnych posiedzeniach rady gminy.

Wyrażanie opinii na temat decyzji podejmowanych przez władze gminy najlepiej realizować poprzez regularne (np. raz na miesiąc) spotkania z urzędnikami oraz wskazywanie potencjalnych wyzwań i pomysłów na działania (np. zebrane podczas debaty szkolnej lub gminnej).

Przykłady spraw, które może konsultować młodzieżowa rada gminy:

aktualizacja strategii rozwoju gminy,
program działania biblioteki gminnej,
roczny program imprez kulturalnych w gminie i instytucjach kultury,
zasady użytkowania obiektów sportowych,
koncepcja i program imprez okolicznościowych w społecznościach (np. dożynki, festyn rodzinny),
gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych,
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,
projekt remontu w przestrzeni publicznej np. skweru,
arkusze organizacyjne szkół,
polityka informacyjna urzędu gminy.

2. Debatowanie o sprawach gminy, w szczególności dotyczących młodych osób

Członkowie młodzieżowej rady gminy są zazwyczaj uczniami szkół podstawowych i ponadpodstawowych. Ważne jest, by w czasie sprawowania mandatu interesowali się sprawami miejsca, w którym mieszkają, dyskutowali o problemach istotnych dla społeczności i włączali w debatę o gminie swoich rówieśników niezaangażowanych bezpośrednio w działalność młodzieżowej rady.

Jednym z przydatnych narzędzi dla młodzieżowych radnych jest zorganizowanie narady lub debaty na terenie szkół lub urzędu gminy (np. w formie okrągłego stołu). Podczas tego typu dyskusji warto skupić się na jednym wybranym zagadnieniu. Radni zbierają wśród uczniów/mieszkańców listę wyzwań/ problemów i pomysłów na ich rozwiązanie. Wyniki debaty należy potem przekazać władzom gminy.

Przykładowe tematy omawiane na debacie to np.:

wprowadzenie zmian proekologicznych w szkołach, urzędzie, instytucjach,
przygotowanie nowej oferty zajęć kulturalnych w instytucjach publicznych oraz programu wydarzeń w gminie,
aktualizacja dokumentu strategii rozwoju gminy,
przygotowanie koncepcji i programu imprez okolicznościowych w miejscowości,
wprowadzenie nowych zasad użytkowania obiektów sportowych i rekreacyjnych w gminie,
przygotowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego,
przygotowanie projektu remontu/rewitalizacji w przestrzeni publicznej np. parku, skweru, plaży miejskiej
wprowadzenie zmian w polityce informacyjnej urzędu gminy itp.

O debatach czytaj więcej tu:

https://www.mlodziezowarada.pl/post/praktyka-gminne-narady-klimatyczne

https://www.mlodziezowarada.pl/post/debata-m%C5%82odzie%C5%BCowa-w-piasecznie

3. Realizacja projektów oddolnych młodzieży

Młodzieżowi radni, oprócz działań inicjatywno-konsultacyjnych, mogą realizować projekty skierowane do młodych ludzi w gminie. Pomysły na projekty wynikają z obserwacji potrzeb młodzieży, ale również ich spojrzenia na rozwój gminy oraz na wykorzystanie istniejących szans i zasobów społeczności. Młodzieżowi radni samodzielnie wybierają tematy projektów, a następnie we współpracy z dorosłymi (urzędnikami, radnymi czy nauczycielami) organizują konkretne przedsięwzięcia. Dzięki temu uczą się podejmowania działań na rzecz społeczności lokalnej. Warto przy tej okazji nawiązać współpracę z lokalnymi instytucjami (biblioteka, klub sportowy, ośrodek kultury itp.) i szkołami.

Przykładowe działania, jakie mogą podejmować młodzieżowi radni to:

warsztaty dla dzieci i młodzieży o wszelakiej tematyce (klimat, zdrowie psychiczne, kultura, sztuka, rozwój czytelnictwa itp.)
konkursy wiedzy (np. na temat samorządu lub lokalnej historii),
lekcje w szkołach (np. na temat wiedzy o społeczeństwie, partycypacji obywatelskiej, demokracji itp.),
podcasty i videocasty na ważne dla młodzieży tematy,
audyty klimatyczne w szkołach (czytaj więcej tu: Audyty klimatyczne w szkołach)
organizacja dni otwartych urzędu gminy/miasta,
inicjatywy uchwałodawcze,
akademia młodych liderów

Więcej o działaniach podejmowanych przez młodzieżowych radnych w Polsce:

https://www.mlodziezowarada.pl/blog/categories/dobre-praktyki-i-inspiracje

4. Promocja działań w społeczności lokalnej

Działania młodzieżowej rady powinny być widoczne w społeczności gminnej i szkolnej. Ważne jest budowanie dobrego wizerunku MR oraz informowanie o jej działalności ogółu mieszkańców. Częstą formą promocji jest utworzenie podstrony na oficjalnej stronie internetowej urzędu gminy oraz prowadzenie profilu młodzieżowej rady w mediach społecznościowych (Facebook, Instagram).

Do działań informacyjno-promocyjnych, które podejmują sami młodzieżowi radni, można zaliczyć:

dystrybuowanie plakatów, ulotek, biuletynów informacyjnych,
angażowanie lokalnej telewizji i prasy,
informowanie o swoich działaniach za pomocą własnych profili w mediach społecznościowych typu Facebook.
organizowanie dyżurów dla rówieśników i zamieszczają informacji na tablicach szkolnych/gminnych.

Statut

Głównym dokumentem, który opisuje sposób działania młodzieżowej rady jest jej statut. Jest on nadawany przez Radę Gminy/Powiatu/Miasta. To akt prawny, który zawiera prawa, obowiązki, cele, strukturę organizacyjną i opis sposobu działania danej organizacji. To najważniejszy wewnętrzny dokument – „konstytucja” organizacji – to pisemnie potwierdzona informacja o zasadach działania organizacji.

Tworząc statut młodzieżowa rada nie powinna wzorować się bezpośrednio na statutach „dorosłej” rady powiatu. To ważne, ponieważ statuty rad gminy, czy powiatu są bardzo szczegółowe, aby zapewnić możliwie najbardziej jasny i przejrzysty sposób podejmowania decyzji m.in. o tworzeniu prawa lokalnego. Młodzieżowa rada nie powinna być idealną kopią rady powiatu, ponieważ nie ma takich kompetencji, a jej forma organizacyjna powinna przede wszystkim uwzględniać charakter i temperament pracy młodzieży.

Statut powinien być prosty i zrozumiały, użyteczny w codziennej aktywności. Powinny być w nim zapisy o możliwości jego zmian przez młodzieżowych radnych.

Warto by w statucie pojawiły się:

Postanowienia ogólne, w których określone są podstawowe informacje dot. m.in. terenu działania młodzieżowej rady, oficjalnej siedziby, czasu trwania kadencji (2 lata), czy liczby radnych;
Sposób organizacji wyborów do rady;
Zasady działania, w którym wskazano możliwe zadania i formy realizacji działań przez młodzieżową radę;
Opis praw i obowiązków radnych, warunki ślubowania, zasady wygaszania mandatu itp.;
Określenie sposobu organizacji - liczby radnych, liczebności i składu prezydium rady oraz jego kompetencji i sposobu wyboru. W tej części znajdują się także zapisy dot. komisji problemowych rady;
Opis procedury zwoływania i prowadzenia Sesji Rady, w tym pierwszej sesji.

Przykłady statutów młodzieżowej rady możecie znaleźć na stronie:

https://www.gov.pl/web/dlamlodych/mlodziezowerady

Regulamin

Poza statutem, który jest oficjalnym dokumentem przyjmowanym przez Radę Powiatu, warto przygotować sobie w radzie własny regulamin. To wewnętrzny dokument, który jest wypracowywany oddolnie przez młodzieżowych radnych. Stanowi pewnego rodzaju zbiór zasad, czyli kontrakt pomiędzy samymi radnymi. Spróbujcie go wspólnie wypracować podczas jednego z kolejnych spotkań.

Możecie go napisać własnym językiem i dzięki temu określić, jak ma wyglądać Wasza praca. W tego rodzaju regulaminie możecie ustalić, w jaki sposób chcecie się komunikować, jak ma wyglądać podział zadań w czasie pracy w radzie, czy w jaki sposób będziecie sobie radzić z konfliktami. Głównym celem tworzenia tego rodzaju wewnętrznych regulaminów jest stworzenie w radzie bezpiecznej przestrzeni do wspólnej pracy, realizacji projektów, ale też popełniania błędów. Pamiętajcie, że przecież młodzieżowa rada to przede wszystkim praktyczna nauka samorządności i działalności społecznej, w czasie której macie zdobywać nową wiedzę i umiejętności.

Polecamy Waszej uwadze również inny dokument pt. „Karta zasad i standardów działania młodzieżowych rad gmin”. Został on przygotowany w ramach jednego z projektów Fundacji Civis Polonus przez przedstawicieli różnych środowisk związanych z działaniem rad – organizacji pozarządowych i ekspertów, władz lokalnych, opiekunów młodzieżowych rad i oczywiście samych młodych radnych.

Dokument znajdziecie tutaj:

http://civispolonus.org.pl/wp-content/uploads/2020/05/karta_zasad_i_standardow_dzialania_mlodziezowych_rad_gmin.pdf

Działanie w młodzieżowej radzie to wspaniała szansa na rozwinięcie różnego rodzaju kompetencji i poszerzenie swojej wiedzy. Wzmocnienie umiejętności liderskich, poznanie sposobu diagnozowania potrzeb społeczności lokalnej czy realizacji projektów społecznych – to wszystko elementy, których możesz nauczyć się będąc młodzieżowym radnym.

Jak sprawić, aby młodzieżowa rada działała sprawnie i skutecznie, a przy okazji była organizacją, w której po prostu chce się być? Jak działać w praktyce? Poniżej przedstawiamy kilka pomysłów na organizację codziennego działania MR. Powstały one na bazie pracy z radami w wielu miejscowościach w Polsce i obserwacji ich codziennego funkcjonowania.

Warto pamiętać, że młodzieżowa rada gminy jest apartyjna, a wykonywane przez nią działania są elementem polityki na rzecz młodzieży. Co nie oznacza jednak niechęci młodzieżowych radnych i samej młodzieżowej rady do polityki, rozumianej jako troska o wspólne dobro i wspólną przyszłość swojej społeczności, państwa i świata.

Przygotowanie się do roli młodzieżowego radnego

Młodzi ludzie wybrani do młodzieżowej rady gminy powinni zostać przygotowani do skutecznego pełnienia swojej roli. Nie oczekujmy, że zaraz po wyborach do rady młodzież w wieku 13–17 lat będzie wiedziała i rozumiała, co znaczy być młodzieżowym radnym i działać społecznie. Rolą dorosłych (nauczycieli, urzędników, władz) jest ich tego nauczyć. Ważne jest, by stworzyć przestrzeń do tego, by członkowie młodzieżowej rady poznali się, polubili i stworzyli grupę, która chce i potrafi ze sobą współpracować.

Dobrym pomysłem jest zorganizowanie kilkudniowego szkolenia wprowadzającego, podczas którego ustalany jest plan działań młodzieżowej rady na najbliższą kadencję. W czasie szkolenia młodzi biorą udział w zajęciach integracyjnych, nabywają wiedzę z tematyki samorządowej, zapoznają się ze statutem młodzieżowej rady itp. Szkolenie powinno być prowadzone metodami aktywizującymi, przy udziale ekspertów i trenerów młodzieżowych.

Budowanie zespołu, integracja

Młodzieżowa rada to przede wszystkim grupa ludzi, którzy chcą działać wspólnie. Mają podobne wartości i wspólny cel, którym jest poprawa jakości życia młodych ludzi w danej społeczności. Jednak dopóki radni nie stworzą zgranego zespołu, który dobrze się rozumie i potrafi się ze sobą komunikować, trudno będzie o udaną realizację projektów.

Dobra integracja grupy młodych na początku działalności młodzieżowej rady poprawia komunikację, zapobiega anonimowości, a co najważniejsze, zwiększa efektywność pracy. Jeśli młodzież nie będzie dobrze czuła w zespole, może zrezygnować z mandatu radnego lub po prostu odczuwać dyskomfort w czasie sesji i spotkań roboczych. Integracja grupy ułatwia rozmowy, poznawanie swoich zainteresowań i umiejętności.

Od czego zacząć budowanie zespołu?

Od integracji – to najprostsza odpowiedź, jednak ten element jest bardzo często pomijany w pracach młodzieżowych rad. Warto zadbać o organizację szkolenia integracyjnego – wspólne rozmowy i zadania zespołowe to elementy niezbędne na starcie pracy. Takie szkolenie może zorganizować urząd; można też poprosić o organizację warsztatów zaufanego pedagoga szkolnego lub przedstawiciela lokalnej organizacji pozarządowej.

Szkolenia integracyjne i warsztaty budujące współpracę w zespole powinno się powtarzać cyklicznie, np. raz na 3-4 miesiące lub w przypadku zmiany składu grupy. Dodatkowo warto zadbać o elementy integracji na każdym spotkaniu rady – np. poprzez wykorzystanie

tzw. energizerów na początku każdego spotkania. Są to krótkie zabawy zespołowe, które podnoszą energię w zespole i umożliwiają lepsze poznanie się. Ich przykłady możecie znaleźć na przykład:

- w publikacji Centrum Edukacji Obywatelskiej: https://www.szkolazklasa.org.pl/wpcontent/uploads/2016/12/lodolamacze-i-energizery.pdf

- stronie internetowej Projektora: https://www.projektor.org.pl/blog/inspiracje-edukatorow/5-pomyslow-na-energizery/

- publikacji Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji: https://issuu.com/frse/docs/energizery_pdf_78177

Organizacja pracy

Jednym z kluczowych wyzwań dla młodzieżowych radnych jest odpowiednia organizacja pracy. To podstawa skutecznej realizacji projektów, która wydaje się dosyć oczywista, jednak nie zawsze tak jest. Pojawianie się na spotkaniach, odczytywanie i odpisywanie na wiadomości, organizowanie sprawnej dyskusji, podejmowania decyzji – to wszystko elementy, które warto omówić w młodzieżowej radzie, aby nie stały się przyczyną konfliktów.

Warto na początku wspólnej pracy przedyskutować następujące zagadnienia:

Jakie macie dobre doświadczenia w zakresie komunikacji i organizacji codziennej pracy?
W jaki sposób chcecie dzielić się zadaniami i sprawdzać postępy w realizacji projektów?
Jakie są zazwyczaj wyzwania i trudności w organizacji codziennej pracy projektowej? Co możecie zrobić, aby sobie z nimi poradzić?
Jakie są Wasze ulubione narzędzia internetowe do komunikacji i pracy projektowej?

Warto także przyjrzeć się indywidualnym talentom i motywacjom członków młodzieżowej rady. W ten sposób będzie łatwiej dzielić się zadaniami i dobierać odpowiednie elementy realizacji projekty do naturalnych predyspozycji. Ważne jest, żeby tematyka działań w pewnym stopniu pokrywała się z zainteresowaniami członków rady. Może np. w grupie jest miłośniczka sportu? Może się ona zająć kwestią oferty sportowej instytucji i klubów lub tematyką dostępności obiektów sportowych. Inny radny kocha muzykę i sztukę? Może organizować spotkania i debaty na ten temat. Im lepiej dopasujemy rodzaj zadań i tematykę projektów do zasobów w grupie, tym łatwiejsza i bardziej przyjemna będzie codzienna praca.

Kolejnym krokiem może być utworzenie tzw. komisji tematycznych. W ramach komisji radni organizują inicjatywy, nadają patronaty i wspierają rozwój poszczególnych dziedzin życia społecznego. Przykłady komisji tematycznych, jakie mogą powstać w młodzieżowej radzie:

Komisja ds. Edukacji i Bezpieczeństwa w Sieci;
Komisja ds. Kultywowania Historii, Kultury i Promocji Powiatu;
Komisja ds. Sportu i Ochrony Zdrowia;
Komisja ds. Ekologii i Ochrony Środowiska.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Zachęcamy do zapoznania się z serią materiałów e-learningowych stworzonych z myślą o młodzieżowych radnych. Znajdziecie tam praktyczne ćwiczenia oraz informacje na temat pogłębiania swoich umiejętności komunikacyjnych, liderskich, organizacyjnych itp.

https://youthcouncils.eu/pl/tutorials-pl/

Organ doradczy

Dobrą praktyką, która jest stosowana przez część młodzieżowych rad jest powołanie tzw. organu doradczego. To dodatkowy zespół działający w sposób nieformalny przy radzie, w skład którego mogą wejść wszystkie osoby, które nie mogły zostać radnymi (np. z powodu miejsca zamieszkania/nauki, wieku, czy przegranych wyborów).

Zadaniem organu doradczego jest udzielanie pomocy radnym oraz wspieranie ich działań, pomoc w podejmowaniu decyzji, dzielenie się doświadczeniem i animowanie rady. Warto podkreślić, że te osoby nie są formalnie młodzieżowymi radnymi, dlatego nie mają np. prawa głosu na sesjach.

W organie doradczym mogą działać np. radni, którym wygasł już mandat, ale chcą angażować się w realizację kolejnych projektów lub te osoby, które rozważają kandydowanie do rady w przyszłości. Organ doradczy to doskonały sposób na poznanie działań rady od środka i swoiste sprawdzenie czy jest to odpowiednie miejsce do działania dla przyszłych kandydatów.

Sieciowanie

Jednym z najważniejszych źródeł inspiracji dla młodzieżowych radnych są często inni młodzieżowi radni. Szukając pomysłów na działania, warto przejrzeć profile innych młodzieżowych rad w mediach społecznościowych i zobaczyć, czym się one zajmują i jakie projekty realizują. Ważne jednak, by nie kopiować działań, ale zawsze dostosować je do potrzeb lokalnej społeczności.

Warto także pójść o krok dalej i nawiązać współpracę z innymi młodzieżowymi radami z tego samego powiatu/województwa. Bezpośrednie spotkania pozwalają na wymianę doświadczeń, wspólną “burzę mózgów” i szukanie pomysłów i rozwiązań codziennych wyzwań.

Coraz częściej także odbywają się regionalne i ogólnopolskie zloty, kongresy i zjazdy młodzieżowych rad. Są one organizowane cyklicznie i stanowią świetne źródło inspiracji i nowych pomysłów. Jednym z takich wydarzeń jest organizowany przez Fundację Civis Polonus Europejski Kongres Rad Młodzieżowych. Możesz o nim poczytać tu: https://kongresmlodziezy.euin.pl/

Promocja działań

Młodzieżowi radni powinni zastanowić się, jak będą wyglądać ich działania promocyjne. Ważne jest stałe przekazywanie informacji o prowadzonych projektach i szerzenie idei funkcjonowania młodzieżowej rady. Im więcej osób usłyszy o działaniach młodzieżowej rady, tym więcej będzie uczestników projektów i tym silniejsza będzie sama marka młodzieżowej rady. To z kolei ułatwi realizację kolejnych inicjatyw, wzmocni głos MR w społeczności lokalnej i pomoże przy okazji kolejnych wyborów do młodzieżowej rady – możecie dzięki temu “wychować” świetnych następców.

Jak promować swoje działania?

To oczywiście szeroki temat, ale tak naprawdę wystarczy wybrać kilka prostych narzędzi. Regularnie aktualizowany i atrakcyjnie prowadzony profil rady w mediach społecznościowych to doskonały punkt wyjścia. Może macie w swoim gronie osoby, które lubią przygotowywać grafiki lub kręcić krótkie filmy? Korzystajcie z ich wiedzy i starajcie się na bieżąco pokazywać swoim kolegom i koleżankom, czym w praktyce jest młodzieżowa rada.

Znajomość instytucji lokalnych

Jako młodzieżowi radni powinniście bardzo dobrze znać swoje środowisko lokalne. Działając w ramach gminy/powiatu/miasta radni i radne należy dobrze współpracować z szeregiem osób i instytucji. Znajomość lokalnych zasobów to podstawa do wspólnego działania.

By poznać lepiej instytucje i organizacje działające w okolicy, warto stworzyć mapę lokalnych zasobów. Podzielcie się na 3-4 osobowe zespoły i przygotujcie tyle dużych kartek (flipchartów), ile macie zespołów. Niech każdy zespół zastanowi się, jakie są w Waszym powiecie instytucje, które działają w następujących obszarach (to przykładowa lista obszarów, które możecie dowolnie modyfikować):

Edukacja oraz edukacja pozaformalna
Kultura
Sport i rekreacja
Działanie charytatywne
Dbałość o przestrzeń publiczną i ochronę środowiska.

Narysujcie w formie mapy wszystkie instytucje, organizacje, stowarzyszenia, fundacje, czy grupy nieformalne, które znacie. W drugim kroku dodajcie do mapy także imiona i nazwiska konkretnych osób, które działają w danym temacie. Następnie wymieńcie się kartkami z obszarami, tak aby każdy miał okazję dodać swoje pomysły do każdego z nich. W kolejnym kroku zastanówcie się nad tym, z którymi instytucjami i osobami widzicie wspólne cele? Jakie tematy ważne dla młodych ludzi moglibyście razem z nimi zaadresować w ramach projektów?

Taka baza lokalnych liderów to doskonały punkt wyjścia do organizacji wspólnych działań i budowania tzw. pamięci instytucjonalnej młodzieżowej rady. Tego rodzaju mapa może przecież posłużyć nie tylko Wam, ale i osobom, które będą pracować w kolejnej kadencji młodzieżowej rady. Dzięki temu unikniecie częstego problemu, przed którym stają rady, czyli zaczynania działań zupełnie od zera przy okazji wymiany składu.

Współpraca ze szkołami

Szkoły są jednym z kluczowych partnerów młodzieżowej rady i dobrze znanym przez młodych ludzi środowiskiem, w którym poruszają się z łatwością. Z tego powodu warto utrzymywać z nimi stałą współpracę - zarówno z nauczycielami i dyrekcją, jak i samymi uczniami i uczennicami.

Dobrze, żeby w każdej szkole był jeden nauczyciel odpowiedzialny za współpracę szkoły z młodzieżową radą. Taka osoba może być potrzebna do przekazywania informacji nauczycielom i uczniom, do pomocy młodzieżowym radnym w organizacji ich kontaktu z rówieśnikami. Jednym z pierwszych zadań takiego nauczyciela jest zorganizowanie na terenie szkoły wyborów szkolnych przedstawicieli do młodzieżowej rady. Zadanie to obejmuje przygotowanie akcji informacyjnej, wsparcie realizacji kampanii wyborczej oraz samego głosowania. Więcej o organizacji wyborów czytaj w dziale: Jak przeprowadzić wybory do młodzieżowej rady?

Warto jeszcze przed wyborami zorganizować w szkołach lub urzędzie gminy spotkanie dla przedstawicieli szkół na temat młodzieżowej rady. Na spotkaniu należy przedstawić istotę i cele działania młodzieżowej rady oraz przygotować szkoły do organizacji wyborów. Dzięki temu pracownicy szkół poczują się potraktowani po partnersku, będą rozumieli, że są ważną częścią lokalnego przedsięwzięcia, jakim jest młodzieżowa rada gminy. Spotkanie to powinno owocować zbudowaniem wspólnego dla nauczycieli, dyrekcji i przedstawicieli władz lokalnych poczucia, że młodzieżowa rada jest ważnym wspólnym przedsięwzięciem, a szkoły nie są po prostu wykonawcami czy pomocnikami, ale ważną częścią tego przedsięwzięcia.

Dyrekcji oraz nauczycielom należy bardzo precyzyjnie wytłumaczyć ideę działania MRG – jakie jest jej miejsce w społeczności lokalnej, czemu ona ma służyć, jakie są dobre praktyki działania itp. Spotkanie takie powinno być także okazją do pokazania, w jaki sposób działania młodzieżowej rady gminy pozwalają szkole na realizację tak ważnego dla niej zadania, jakim jest rozwój kompetencji obywatelskich, należących do ośmiu kluczowych kompetencji, które polska szkoła zobowiązana jest rozwijać.

Dialog z dorosłymi to jednak nie wszystko - młodzieżowi radni powinni przede wszystkim utrzymywać stały kontakt z rówieśnikami, którzy wybrali ich w wyborach. W ciągu roku szkolnego młodzieżowa rada może podejmować szereg działań włączających uczniów i uczennice w działania realizowane przez młodzieżową radę.Bardzo dobrym narzędziem do tego jest współpraca z samorządami uczniowskimi.

Młodzi radni i radne powinni regularnie odwiedzać lokalne szkoły i opowiadać o tym, jak działają i jakie projekty realizują. Jako wybrani przez swoich rówieśników przedstawiciele, mają oni obowiązek informowania o swoich poczynaniach. Spotkania mogą mieć formę apeli, pogadanek w klasach, konkursów, krótkich warsztatów, w czasie których uczniowie będą np. rozwiązywać quizy, ale także bardziej rozbudowanych debat.

Przekazując rówieśnikom informacje o swojej codziennej działalności, młodzieżowi radni i radne powinni używać prostego języka, pokazywać przykłady inspirujących działań i mówić o swoich pomysłach na zmiany w gminie/ powiecie/ mieście. Spotkania powinny zachęcać dzieci i młodzież do dialogu - w czasie spotkań należy pytać je o zdanie - czy to w formie dyskusji, czy najprostszej internetowej ankiety. Im częściej młodzieżowi radni będą odwiedzać szkoły i informować o działaniach, tym więcej osób usłyszy o młodzieżowej radzie i będzie śledzić jej poczynania.

Chcecie zorganizować spotkanie informacyjne w swojej szkole? Potrzebujecie praktycznych wskazówek i inspiracji, jak to zrobić? Zajrzyjcie na stronę internetową jednego z wcześniejszych projektów Fundacji Civis Polonus, na której znajdują się gotowe scenariusze lekcji o młodzieżowej radzie: http://mlodziezmawplyw.org.pl/scenariusze-lekcji.html

Młodzieżową radę tworzą osoby pełne zapału i energii, które chcą coś zmienić w swojej społeczności. Jednak w wieku 12–18 lat nie wiedzą jeszcze, co to znaczy być młodzieżowym radnym/ą i jak uczestniczyć w życiu publicznym swoich gmin. Aby móc to robić potrzebują systematycznego wsparcia dorosłych - urzędników, nauczycielek, władz lokalnych, ale przede wszystkim wyznaczonego specjalnie do tej roli opiekuna/opiekunki. To właśnie obowiązkiem dorosłych jest stworzenie przestrzeni do aktywności obywatelskiej młodych.

Opiekun/ka rady zostaje oficjalnie wybrany/a przez władze gminy, jednak sama propozycja kandydatów (min. 2 osoby) może wypłynąć ze strony młodzieżowych radnych. Szczegółowe wymagania, które musi spełniać opiekun, zakres jego obowiązków oraz zasady jego powoływania i odwoływania określa statut młodzieżowej rady. Ważne, by opiekunem została osoba, które ma za sobą doświadczenie w działaniach z młodzieżą i/lub pracy samorządowej. Może to być pracownik urzędu, radna, przedstawicielka organizacji pozarządowej, nauczyciel. Ważniejsze jednak od sprawowanej funkcji jest zaangażowanie, umiejętność nawiązywania relacji i słuchania potrzeb młodych. Opieka nad młodzieżową radą wymaga regularnych spotkań oraz systematycznej współpracy z urzędem i młodzieżą.

Jednym z pierwszych zadań, które czekają opiekuna/opiekunkę rady, jest zintegrowanie grupy oraz przygotowanie młodych ludzi do pełnionej funkcji. Radni często pochodzą z różnych okręgów wyborczych, są w różnym wieku i mają różne zainteresowania, a ponadto nie znają mechanizmów samorządowych, które zachodzą w gminach. Dobrym pomysłem jest zorganizowanie kilku spotkań/warsztatów zapoznawczych dla młodych - najpierw wewnętrznych, by poznać się w grupie, a następnie z przedstawicielami lokalnych władz. W ten sposób radni oswoją się z sytuacją, nabiorą większej pewności w kontaktach z wójtem czy urzędnikami, a także zyskają cenną wiedzę na temat samorządowych procesów decyzyjnych.

Rolą opiekuna jest także wspomóc radnych w śledzeniu kalendarza samorządowego, przypominaniu o ważnych datach spotkań, pomoc w przygotowaniu wystąpień oraz wypracowaniu listy potrzeb, pomysłów i oczekiwań MR. Ponadto, raz w roku młodzieżowa rada powinna przygotować sprawozdanie ze swoich działań - tu także pomoc opiekuna może okazać się nieodzowna.

Podsumowując, praca opiekuna skupia się przede wszystkim na integracji i koordynacji działań młodzieży, wsparciu merytorycznym i doradztwie, a także dbaniu o swobodny przepływ informacji między młodzieżowymi radnymi a organami samorządowymi i lokalnymi instytucjami. Warto również wspomnieć, że obsługę administracyjną rady sprawuje ustawowo urząd, a działania MR powinny być uwzględnione w budżecie gminnym.

Doświadczenia Fundacji Civis Polonus wskazują, że jednym z ważnych czynników wpływających na wysoką skuteczność działania młodzieżowych rad jest regularne wsparcie władz lokalnych:

Jego formy to m.in.:

zagwarantowanie opiekuna, który na bieżąco będzie pracował z młodzieżowymi radnymi,
zorganizowanie szkolenia przygotowującego młodzieżowych radnych do pełnienia swojej roli oraz regularne wsparcie w ciągu roku,
zapewnienie przyjaznej i opartej na gotowości słuchania głosu młodych codziennej współpracy władz i urzędu z młodzieżowymi radnymi.

Przygotowanie urzędu

Powołanie młodzieżowej rady to dopiero początek i łatwiejsza część pracy. Aby młodzieżowa rada działała sprawnie, a jej działania były widoczne i sprawiały satysfakcję i młodzieży i dorosłym, konieczne jest przygotowanie samorządu do współpracy z MR, a młodzież do aktywności społecznej. Bez przygotowania urzędników, radnych, dyrektorów szkół i samych młodzieżowych radnych będzie to bardzo trudne. MR działają dobrze w gminach, w których władza widzi korzyści z dialogu z młodymi, jest gotowa do słuchania młodych, a urzędnicy, instytucje i szkoły są przygotowani do pracy z MRG w samorządowej praktyce.

Przy projektowaniu kształtu młodzieżowej rady, a szczególnie przy określaniu jej uprawnień, należy pamiętać, że skutkują one pewnymi dodatkowymi zadaniami dla urzędników. Przykładowo - jeśli młodzieżowi radni mają uczestniczyć w posiedzeniach komisji rady gminy, to powinni, tak jak dorośli uczestnicy, otrzymywać plan porządku obrad, by móc się do spotkania przygotować. Jeśli będą spotykać się regularnie z wójtem czy burmistrzem, to sekretariat będzie musiał technicznie się przygotować, a w razie niespodziewanych okoliczności odwołać i poinformować o tym młodzieżowych radnych. Jeśli młodzieżowi radni mają inicjatywę uchwałodawczą, to należy również określić, co dzieje się z przyjętymi przez MR uchwałami/postulatami, kto i w jaki sposób odnosi się do nich. Możemy sobie wyobrazić, że np. w ciągu 14 dni wójt odnosi się do treści zawartych w uchwale MRG i przekazuje swoje stanowisko przewodniczącemu rady.

Przygotowanie młodzieżowych radnych

O przygotowaniu i organizacji pracy przez młodych piszemy więcej w zakładce Jak powinna działać młodzieżowa rada?

O organizację regularnych spotkań z urzędem (np. 1 raz w miesiącu) młodzieżowi radni powinni zadbać już na początku danej kadencji MR. Spotkania te mają być przestrzenią do budowania zaufania i dobrej relacji z dorosłymi decydentami. Z pomocą opiekuna młodzież powinna zorganizować spotkanie otwierające z przedstawicielami władz. Warto wtedy ustalić ogólne ramy współpracy, częstotliwość spotkań, sposób komunikacji i pierwsze tematy do dyskusji.

Warto pamiętać, żeby każde kolejne spotkanie miało wyznaczony konkretny cel (np. dyskusja o inwestycjach gminnych, pomysły na działania proekologiczne itp.). Młodzieżowi radni zapraszając przedstawicieli władz powiatu na takie spotkania powinni jasno wskazać temat spotkania w danym miesiącu i opisać zakres spraw, które chcą poruszyć. Powinni też zadbać o to, aby dobrze przygotować się do takiego spotkania: zebrać podstawowe dane, skonsultować swoje opinie z rówieśnikami i opracować pomysły i postulaty, które chcą przedstawić władzom. Im bardziej będą przygotowani i im lepsze argumenty przygotują, tym łatwiej będzie im przekonać władze do wsparcia pomysłów młodzieżowej rady.

Tekst pojawi się niedługo! :-)